1.Tình trạng khô hạn và xâm nhập mặn tại Việt Nam hiện nay

Theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, Việt Nam là một trong năm quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, nước biển dâng và Đồng bằng sông Cửu Long chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất so với các vùng khác. Các nghiên cứu cho thấy, trong 30 năm qua, mực nước biển đã dâng khoảng 20 cm, đỉnh triều tăng nhiều hơn chân triều, dẫn đến năng lượng dòng triều tăng.

•    Xâm nhập mặn: Tại Đồng bằng sông Cửu Long, xâm nhập mặn ngày càng diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến hàng triệu hecta đất nông nghiệp. Nước mặn lấn sâu vào nội địa, gây mất mùa và khó khăn trong việc tưới tiêu.
•    Khô hạn: Các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đối mặt với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô, ảnh hưởng đến năng suất cây trồng.
•    Tác động: Nhiều loại cây truyền thống như lúa, cà phê, mía đường bị suy giảm năng suất, gây khó khăn lớn cho nông dân.

2. Nghiên cứu và phát triển các giống cây trồng chịu hạn, chịu mặn trước tác động của biến đổi khí hậu hiện nay 

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu toàn cầu, do vậy việc nghiên cứu ứng dụng trồng các giống cây lương thực chịu hạn, chịu mặn là vấn đề cấp bách để đảm bảo sản xuất nông nghiệp. 
Hiện nay có một số loại giống cây trồng chịu mặn, chịu hạn đã được phát triển thành công:

Cây lúa chịu mặn và chịu hạn

•    Giống lúa chịu mặn: Các giống lúa như OM5451, OM6677, ST24, và ST25 đã được nghiên cứu và phát triển tại ĐBSCL, có khả năng chịu được độ mặn từ 2 - 4‰, phù hợp với vùng đất bị xâm nhập mặn.
•    Giống lúa chịu hạn: Một số giống lúa như IR64, Nàng Hoa 9 được trồng tại các vùng khô hạn, giúp giảm nhu cầu nước tưới và tăng năng suất.
Cây hoa màu chịu hạn
•    Ngô lai chịu hạn: Các giống ngô như DK9901, LVN092 được trồng tại vùng Tây Nguyên và Nam Trung Bộ nhờ khả năng chịu hạn tốt.
•    Sắn (khoai mì): Là cây trồng chủ lực tại vùng đất khô cằn, các giống sắn lai năng suất cao như KM94, KM419 được áp dụng rộng rãi.

Cây ăn quả chịu mặn, chịu hạn

•    Dừa: Là cây chịu mặn tốt, phù hợp với vùng ĐBSCL. Giống dừa xiêm lùn và dừa dâu đang được phát triển mạnh.
•    Thanh long: Thanh long ruột đỏ và ruột trắng có khả năng chịu hạn tốt, thích hợp cho các tỉnh Nam Trung Bộ.
•    Xoài: Giống xoài Cát Hòa Lộc, Keo Đài Loan chịu hạn và năng suất cao, đang được trồng tại vùng Tây Nguyên.

Cây công nghiệp lâu năm

•    Cà phê chịu hạn: Các giống cà phê TR4, TR9 có khả năng thích nghi với khí hậu khô hạn tại Tây Nguyên.
•    Điều: Cây điều có khả năng chịu hạn tốt, phù hợp với vùng đất cát và khô cằn tại Đông Nam Bộ và Nam Trung Bộ.
•    Mía chịu hạn: Giống mía KK3, ROC22 được phát triển tại vùng khô hạn Tây Nguyên.

3. Phương pháp và công nghệ hỗ trợ phát triển cây trồng chịu hạn, chịu mặn

Ứng dụng công nghệ sinh học

•    Nghiên cứu và lai tạo giống cây chịu hạn, chịu mặn thông qua công nghệ gen. Ví dụ:
o    Lúa ST24, ST25 được phát triển bởi các nhà khoa học Việt Nam đạt giải gạo ngon nhất thế giới, có khả năng chịu mặn tốt.
o    Các giống cây hoa màu lai tạo gen chống chịu điều kiện khắc nghiệt.

Ứng dụng hệ thống tưới tiết kiệm

•    Hệ thống tưới nhỏ giọt: Được áp dụng rộng rãi tại vùng khô hạn để cung cấp nước hiệu quả và tiết kiệm.
•    Hệ thống tưới tự động: Kết hợp cảm biến IoT giúp theo dõi độ ẩm đất, tối ưu hóa lượng nước tưới.

Cải tạo đất và quản lý nguồn nước

•    Bón phân hữu cơ và cải tạo đất mặn: Sử dụng chế phẩm sinh học để tăng độ phì nhiêu của đất, giảm tác động của độ mặn và cải thiện chất lượng đất.
•    Xây dựng đập và hệ thống kênh mương: Ngăn chặn nước mặn xâm nhập và điều tiết nguồn nước tưới.

Luân canh và xen canh cây trồng

•    Sử dụng các mô hình luân canh và xen canh với các cây chịu hạn, chịu mặn như dừa, thanh long, và sắn để tối ưu hóa sử dụng đất và nguồn nước.

4. Lợi ích của việc phát triển cây trồng chịu hạn, chịu mặn

•    Tăng năng suất và thu nhập: Các giống cây chịu hạn, chịu mặn giúp nông dân đảm bảo sản xuất ổn định, ngay cả trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
•    Bảo vệ tài nguyên nước: Giảm nhu cầu tưới nước, góp phần quản lý hiệu quả nguồn nước hạn chế.
•    Phát triển bền vững: Giảm tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đến nông nghiệp, đảm bảo an ninh lương thực dài hạn.

5. Thách thức và giải pháp

Thách thức

•    Chi phí nghiên cứu và sản xuất giống cây trồng mới cao.
•    Thiếu sự phối hợp giữa nông dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong ứng dụng công nghệ.
•    Nhận thức của nông dân về các giống cây trồng mới còn hạn chế.

Giải pháp

•    Tăng cường đầu tư từ chính phủ và doanh nghiệp cho nghiên cứu và phát triển.
•    Xây dựng chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân.
•    Tích hợp công nghệ cao vào sản xuất và quản lý nông nghiệp.

Phát triển cây trồng chịu hạn, chịu mặn không chỉ là giải pháp trước mắt để ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn là chiến lược dài hạn để đảm bảo an ninh lương thực và tăng trưởng bền vững cho nông nghiệp Việt Nam. Để thành công, cần sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà khoa học, doanh nghiệp, và nông dân, đồng thời áp dụng các tiến bộ công nghệ vào thực tế.